Witam serdecznie i zapraszam na kolejną lekcję internetową. Na wcześniejszych lekcjach nauczyliśmy się już ruchów wszystkimi figurami. Zgodnie z naszą dydaktyczną zasadą „jeden krok w tył, dwa kroki do przodu”, zaczynamy od powtórki lekcji poprzedniej (oglądamy video z lekcji poprzedniej) i przechodzimy do lekcji obecnej.

Na lekcji dzisiejszej (video 3) powtórzymy sobie co to jest szach i mat, jak się robi roszady (krótką i długą) i przypomnimy sobie o zasadach promocji pionka. O tym dowiedzieliście się już na zajęciach, ale niektórzy z was mają jeszcze pewne problemy, zwłaszcza z roszadą, kiedy można, a kiedy nie można ją wykonać.

Jak wiemy, na początku pionek może wystartować o jedno albo o dwa pola, ale już po tym może iść za każdym razem tylko o jedno pole. A jak dojdzie do końca szachownicy to zamieniamy go na jedną z czterech figur – hetmana, wieżę, gońca lub skoczka. I taka przemiana nazywa się promocją pionka. Tak jak promocja do następnej klasy, tak tu pionek awansuje na stopień wyższy, a najczęściej na stopień najwyższy, czyli na hetmana.

Dlaczego pionka nie zawsze promujemy na hetmana? Bo bywają sytuacje, że wybierając hetmana możemy nieopatrznie dać pata, a to jest remis (choć czasami pat może nas uratować przed przegraną). Pat to jest sytuacja, w której jedna ze stron nie może wykonać żadnego ruchu, w tym królem, gdyż przy każdym jego ruchu wchodziłby pod szacha. Dorabiając hetmana możemy niekiedy nawet przegrać, gdyż może nas nie uchronić przed matem, a uczynić to może skoczek. Niekiedy też dobierając skoczka możemy dać przeciwnikowi jednocześnie mata, co niemożliwe byłoby przy przekształceniu pionka na inną figurę

Roszada to jest jedyny moment, gdy król może ruszyć się o dwa pola. Mamy dwa rodzaje roszady: krótką (0-0) i długą (0-0-0). W trakcie partii wykonać możemy tylko jedną z nich i tylko raz. W przypadku białych roszadę krótką wykonujemy w ten sposób, że przesuwamy króla o dwa pola w prawo (Ke1-g1), a następnie wieżę z prawego rogu stawiamy przy lewym boku króla (Wh1-f1). Roszadę długą wykonujemy idąc królem w lewo o dwa pola (Ke1-c1), a następnie wieżę z lewego rogu stawiamy przy prawym boku króla (Wa1-d1). W analogiczny lustrzany sposób robią roszady czarne.

Roszady możemy wykonać pod warunkiem, że król jeszcze ani razu się nie ruszył i nie ruszyła się wieża, z którą król ma zrobić roszadę. Ponadto król nie może przy wykonywaniu roszady przelatywać przez szachowane pole, ani stanąć na szachowanym polu.

Szach, jak wiemy, jest to sytuacja gdy zaatakowany jest król przez jedną z bierek przeciwnika. W przypadku szacha należy wybrać jedną z trzech możliwości: królem uciec, króla zasłonić lub zbić szachującą bierkę. Jeżeli żadna z tych czynności jest niemożliwa, to oczywiście mamy do czynienia z matem. Król zostaje złapany, ale się go nie zbija (tylko bierzemy do niewoli). Mat kończy partię. Właśnie gra w szachy polega na tym, aby pojmać króla przeciwnika, czyli dać mu mata.

Do mata często nie dochodzi, bo może powstać pat lub tak zwany wieczny szach. Wieczny szach, a w konsekwencji remis, następuje przy ciągłym nie do uniknięcia szachowaniu nieprzyjacielskiego króla (tak zwykle postępuje strona ratująca się przed przegraną). Wśród graczy silniejszych często nie dochodzi do mata, bo jedna ze stron w obliczu nieuniknionej porażki wcześniej się poddaje. Nie ma też mata gdy gracze po prostu zgodzą się na remis (według przepisów przynajmniej po 30 ruchach). Na video pokazane są proste maty wieżą.

 Przyjemnego oglądania, pozdrawiam!
Jan Czuchnicki

zdjęcie: pixabay.com