1.04 czwartek, g. 17:15 – grupa C
Polak, który pierwszy pokonał mistrza świata (l.59)
Dzień dobry. Z okazji zbliżających się świąt, dziś coś wybitnie odświętnego! Przyjrzymy się pierwszej wygranej partii przez polskiego szachistę z aktualnym mistrzem świata. Zdarzyło to się ponad sto lat temu. Do dziś sztuka ta udała się tylko czterem naszym arcymistrzom.
W dniach 12.02–12.03.1909 roku w rosyjskim mieście Sankt Petersburg (do niedawna Leningrad – stąd nazwa wariant leningradzki w partii holenderskiej) odbył się jeden z najsilniejszych turniejów szachowych jakiekolwiek rozegrano dotychczas na świecie. Na starcie stanął mistrz świata Emanuel Lasker i jego najsilniejsi konkurenci, w tym reprezentujący Polskę Akiba Rubistein i Ksawery Tartakower.
Jak już wspominałe wcześniej, Lasker urodził się w naszym województwie, w Barlinku, uroczym miasteczku nad pięknym jeziorem, z przylegającym lasem. Często organizowaliśmy tu nasze kolonie szachowe biorąc udział w tradycyjnych międzynarodowych turniejach szachowych z udziałem arcymistrzów z całego świata. Wciąż stoi ładnie zadbany dom rodzinny Laskera z tablicą pamiątkową, muzeum poświęcone temu znakomitemu szachiście, z listami od i do swojego przyjaciela Alberta Einsteina. W centrum miasteczka przy głównej trasie wymalowany jest ogromny mural, a ostatnio ku pamięci Laskera postawiono wysoki obelisk w miejskim parku noszącym też jego nazwsko.
Emanuel Lasker był najdłużej panującym mistrzem świata, dzierżąc koronę ponad 27 lat. I panowałby chyba jeszcze dłużej, gdyby nie to, że dał się namówić na mecz na gorącej Kubie z innym geniuszem szachowym José Raúlem Capablanką. O wiele starszy Lasker nie wytrzymał trudów meczu w wilgotnym klimacie w ponad 40oC upale. Na domiar tego Capablanka zamęczał go dokuczliwie paląc uciążliwe cygara. Obecnie palenie na sali turniejowej jest zabronione, a każdy arcymistrz wie, że palenie to jednocześnie pożegnanie się z marzeniami o jakichkolwiek sukcesach.
Zanim obejrzymy partię z komentarzem na video rozegrajmy na normalnej szachownicy początek partii:
Akiba Rubinstein – Emanuel Lasker (D.32)
Sankt Petersburg 14.02–12.03.1909 rok
1.d4 d5 2.Sf3 Sf6 3.c4 e6 Gambit hetmański nieprzyjęty.
4.Gg5 c5?! Agresywne uderzenie w duchu obrony Tarrascha, ale lepiej było zadbać o profilaktykę swego króla. W debiucie nie warto za wiele grać pionkami, lepiej rozwijać figury i zabezpieczyć swego króla wykonując roszadę, a dopiero potem inicjować akcji zaczepnych.
5.cxd5 exd5 6.Sc3 cxd4 7.Sxd4 Sc6? Lepsze 7…Ge7 8.g3! – z przewagą białych (Lasker)
8.e3 Lub 8.Gxf6 Hxf6 9.Sdb5 Gb4 10.Sc7+ Kf8 11.S7xd5 też z minimalną przewagą białych.
8…Ge7 9.Gb5! Gd7 10.Gxf6?! Białe połakomiły się na pionka. Takie pionkożerstwo nie zawsze popłaca. Co prawda białe kasują ważnego centralnego pionka, ale lepsze było jednak 10.0–0 chroniąc swego króla. Pamiętaj – najpierw zabezpiecz swego króla, a dopiero potem możesz zacząć awanturę na szachownicy. W tym wypadku mimo zdobycia pionka szkoda jednak oddać takiego ważnego czarnopolowego gońca, który wywierał presję na pozycję czarnych, w tym pośrednio na centrum. Nic nie zmuszało białych do jego wymiany. Teraz czarne pola będą należeć do czarnych. Jak widać wybitni arcymistrzowie też mają swoje chwile słabości. Dlatego nie martw się, gdy zdarzają ci się potknięcia.
10…Gxf6 11.Sxd5 Gxd4 12.exd4 Hg5! 13.Gxc6
Lasker wskazał, że po 13.Sc7+? Kd8 14.Gxc6 Gxc6! 15.Sxa8 We8+ Cz wygrywały.
13…Gxc6 14.Se3 … W swojej bazie partii znalazłem w tym miejscu jedną partię kontynuowaną po posunięciu 14.He2+. Dalej było 14. …Kd7 15.Se3 Gxg2 16.Wg1 Ha5+ 17.Hd2 Hxd2+ 18.Kxd2 … z remisem po 66. posunięciu białych (R.Shocron – C.Humeraz Estrada, Mar del Plata 1954 r.).
- … 0–0–0?! Roszada owszem, ale nie w tę stronę. Tu król będzie dość odsłonięty, narażony na ewentualne szachy. Być może Lasker chciał jednak grać na wygraną i zaryzykował długą roszadę licząc na swój nawalny pionkowy atak na skrzydle królewskim na roszadę białych. Zdaniem Laskera lepsze było bojowe 14…Gxg2!? 15.Sxg2 Hxg2 16.He2+ Kd8! 17.0–0–0 Hg6 18.Hd3 Wc8+ 19.Kb1 We8 i czarne stoją znakomicie.
15.0–0 Whe8 16.Wc1! Wxe3 Jeżeli 16…Kb8, to według Laskera po 17.Wc5 Hf4 18.d5 Wxe3 19.Hc1 We4 20.dxc6 bxc6 21.Hc3 białe mają przewagę.
17.Wxc6+ bxc6 I w tym momencie się zatrzymamy. Lasker zagrał teraz fenomenalne posunięcie. Spróbuj go znaleźć. Ponieważ ułatwieniem jest już podpowiedź, że w tej pozycji jest kombinacja, to postaraj się rozwiązać zadanie bez przestawiania figur. A jak ten ruch odkryjesz, to jesteś poważnym kandydatem na arcymistrza!
Przyjemnego oglądania i uważnie słuchajcie komentarza! W odpowiednich momentach możecie zatrzymać film i próbować pomyśleć, co zagralibyście w danej sytuacji. Samo bierne oglądanie filmu to za mało. Tylko aktywne twórcze metody pracy gwarantują nam postęp w każdej dziedzinie życia. A w danym przypadku, to poza tym duża satysfakcja odgadywać posunięcia mistrza świata.
Pogodnych i zdrowych Świąt!
Jan Czuchnicki