• InterSzach: 10.11.2020 r. – grupa A2 + B2

Witam serdecznie na kolejnej lekcji internetowej. Z dniem 9 listopada przechodzimy na nauczanie zdalne dla wszystkich grup. Wymaga to pewnej reorganizacji w dedykowaniu materiału poszczególnym grupom. Od teraz lekcje będą podawane osobno dla początkujących – dla grup A1 + B1, osobno dla średnio zaawansowanych – dla grup A2 + B2 i osobno dla zaawansowanych – dla grupy C.

Tak więc, odtąd będziecie się nazywać grupą średnio zaawansowaną, pomimo że w waszych grupach jest kilku stawiających pierwsze kroki. Początkujący z tej grupy powinni od teraz korzystać również z lekcji dla grup A1 + B1.  Z kolei bardziej wtajemniczonym w grze, polecam też materiały przeznaczone dla grupy zaawansowanej C. Pomimo, że 11 listopada mamy święto, to jednak dla zachowania równoległości w nauczaniu, materiał niniejszy dedykowany jest również dla grupy B2.

Przypominam, aby przed każdymi zajęciami przygotować komplet szachów oraz zeszyt (najlepiej w kratkę) i coś do pisania. Proszę robić też notatki i uwagi według swojego uznania (także do oglądanych filmików). Notatki najlepiej robić w postaci pytań lub zleceń (np. Co to jest debiut w partii szachowej? Podaj przykłady debiutów otwartych. Itp.), potem zakryj je kartką, a następnie powoli odsłaniając powoli spróbuj odpowiedzieć na każde pytanie. Po pewnym czasie dla utrwalenia powtórzyć zabieg. Ta aktywna metoda nauki jest o wiele efektywniejsza od biernego, nawet wielokrotnego czytania tego samego tekstu lub oglądania tego samego video.

Jak już wiemy, partia szachowa dzieli się zwykle na trzy fazy: początek, grę środkową i końcówkę. Ale nie zawsze tak bywa. Często wydarzenia na szachownicy od startu nabierają takiego tempa, że w ferworze walki jedna ze stron dostaje niespodziewanego mata i… nie dochodzi do końcówki. Także wobec znacznej przewagi materialnej lub pozycyjnej, jedna ze stron, nie widząc sensu stawiania dalszego oporu, może się poddać. I wówczas też nie będziemy mieli do czynienia z końcówką. Często wśród początkujących nie dochodzi nawet do gry środkowej, gdyż jedna ze stron już po kilku lub kilkunastu ruchach dostaje mata (np. szewskiego) lub traci znaczny materiał i się poddaje.

Dziś zajmiemy się klasyfikacją debiutów, czyli rodzajami otwarć partii szachowej. Powszechnie debiuty dzieli się na trzy rodzaje: otwarte, półotwarte i zamknięte. Ja jestem jednak zwolennikiem wyszczególniania pięciu rodzajów otwarć szachowych, to jest podziału na debiuty: otwarte, półotwarte, zamknięte, półzamknięte i flankowe.

1. Debiuty otwarte: powstają po posunięciach 1.e4 e5 (np. 2.Sc3 – partia wiedeńska, 2.f4 – gambit królewski).
2. Debiuty półotwarte: powstają po 1.e4 … i każdym innym ze strony czarnych niż posunięcie 1…e5 (np. 1…e6 – obrona francuska, 1…c5 – partia sycylijska).
3. Debiuty zamknięte: powstają po 1.d4 d5 (np. 2.c4 – gambit hetmański,  2.Gg5 – otwarcie Trompowsky’ego).
4. Debiuty półzamknięte: powstają po 1.d5 … i każdym innym ze strony czarnych za wyjątkiem 1…d5 (np. 1…c5 – obrona Ben Oni, 1…f5 – obrona holenderska).
5. Debiuty flankowe: czyli inaczej skrzydłowe, powstają po każdym innym posunięciu innym niż 1.e4 i 1.d4 (np. 1.c4 – partia angielska, 1.f5 – otwarcie Birda).

Zagadką są tu posunięcia 1.d3, 1.e3, czy też 1.Sc3, 1.Sf3. Tak jak w podziale trójstopniowym należy zaliczyć je do debiutów zamkniętych. Trzeba tu zaznaczyć, że partia rozpoczęta w jednym debiucie wraz z kolejnymi posunięciami może przejść do innego debiutu. Można na przykład z debiutu zamkniętego wpaść niespodziewanie w jednym ruchu do debiutu otwartego. Na przykład po posunięciu 1.c4 mówimy, że mamy do czynienia z partią angielską, po 1.c4 c5 – że z angielską symetryczną. Ale już po następnym 2.e4 – wpadamy w partię sycylijską (system Maroczy’ego)!

Każdy szachista powinien dobrać sobie repertuar debiutowy odpowiednio do swojego charakteru. Zwykle jednak początkującym zaleca się rozpoczynać grę białymi posunięciem 1.e4, a czarnymi na to odpowiadać 1…e5 lub 1…c5. A o latach, metodą prób i błędów, dojść ostatecznie do wniosku jakiego rodzaju debiuty mi pasują, w jakich czuję się najlepiej. Na ogół uważa się, że debiuty otwarte, a tym bardziej półotwarte grają osoby lubiące grę aktywną, taktyczną, czyli osoby o charakterze raczej energicznym, czyli tzw. raptusi. Z kolei debiuty zamknięte powinni grać osoby lubiące grę pozycyjną, a więc osoby o charakterze spokojnym, czyli tzw. myśliciele. Jak widać, po szachach można poznać charakter człowieka – jak grasz, taki jesteś. Warto się poznać… grając w szachy!

Mistrzowie świata, to na ogół geniusze, którym problemu nie stwarza żaden rodzaj debiutu. Ale na ogół zauważa się, że wraz z ich doświadczeniem i wiekiem następuje ewolucja w ich repertuarze debiutowym. W młodości wszyscy zaczynali od debiutów otwartych, a z czasem stopniowo rozszerzali swój repertuar, aż po debiuty zamknięte i flankowe. Znamienną ciekawostką jest tu radykalne przejście do debiutów zamkniętych byłego mistrza świata Roberta Fischera w trakcie meczu ze Borysem Spasskim. Fischer, który całe życie grywał 1.e4 w pewnym momencie meczu zaczął grać debiuty zamknięte. Spasski był tym wielce zaskoczony i do końca meczu nie był już w stanie złapać równowagi psychicznej i mecz przegrał.

Więcej informacji do przemyśleń znajdziecie w poniższym video, z tym że podany jest tu podział na trzy rodzaje debiutów. Oglądając spróbujcie odpowiedzieć sobie na pytania:

– Jaki według was wygodniejszy jest podział debiutów – na trzy, czy na pięć rodzajów?

– Jaki najbardziej pasowałby do mojego charakteru debiut do gry białymi i jaki do gry czarnymi?

Powodzenia i pozdrawiam

Jan Czuchnicki