Nazwa „kolęda” pochodzi od łacińskiego słowa Kalendae, którym Rzymianie określali pierwszy dzień miesiąca. Kalendae styczniowe rozpoczynały nowy rok, w związku z czym szczególnie uroczyście je obchodzono, odwiedzając się nawzajem, składając sobie życzenia i wręczając prezenty. Do Polski zwyczaj ten przybył za pośrednictwem bałkańskich ludów słowiańskich. Polskiemu kolędowaniu towarzyszyła pieśń kolędowa, niemająca jednak, jak obecnie, charakteru religijnego, ale będąca poetyckim życzeniem pomyślności i urodzaju w rozpoczynającym się nowym roku. Stąd też wywodzi się do dziś pielęgnowany, szczególnie na wsiach, zwyczaj kolędowania z  szopką  po  domach.